پاکستان کوں ودھدی ہوئی آبادی پاروں غذائی ضرورتاں دے حوالے نال سامݨے آندا ہک اہم مسئلہ خوردنی تیل دی طلب اچ ودھارا کرݨ اے جیں کوں پورا کرݨ کیتے اینکوں ہرسال ارباں روپے دا خوردنی تیل درآمد کرݨا پوندے ،ملک اچ آپدی لوڑھ دا خوردنی تیل صرف 32 فیصد پیدا تھیندا پئے جݙاں جو 68 فیصد درآمد کیتا ویندے ، خوردنی تیل دی درآمد تے انحصار ختم کرݨ تے ملک اچ پیداوار کوں ودھاوݨ کیتے زیتون سودھے ٻئے تیل دار اجناس دی کاشت اچ ودھارے دی لوڑھ پاتی ویندی اے، پورے جگ اچ زیتون دا زیر کاشت رقبہ سالانہ ݙڈھ فیصد دی شرح توں ودھدا پئے ۔اقوام متحدہ دے عالمی ادارہ خوراک و زراعت موجب سال 2018 اچ عالمی سطح تے زیتون دا زیرکاشت رقبہ ہک کروڑ پنج لکھ تیرھاں ہزار ترائے سو ویھ ہیکٹر ہئی جیڑھا جو سال 2000دے مقابلے اچ 26فیصد ودھ اے ۔ رپورٹ موجب سال 2000دے مقابلے اچ 2018اچ زیتون دی پیداوار اچ 35فیصد دا نمایاں اضافہ ریکارڈ کیتا ڳئے ۔ واضح رہے جو دنیا اچ زیتون دی کاشت ، پھل دی پیداوار اتے ایندے توں حاصل تھیوݨ آلے تیل دے حوالے نال سپین سرفہرست اے۔
زرعی ماہرین موجب زیتون دی کامیاب کاشت کیتے ایجھی آب و ہوا دی لوڑھ ہوندی اے جتھاں انھالے دے موسم اچ رکھا تے پالے دے موسم اچ درجہ حرارت کجھ عرصے کیتے ست ڈگری توں گھٹ ہووے تے مینھ وی گھٹ وسے ، زیتون دا ٻوٹا سدا بہار اے اتے او علاقے جنہاں دا درجہ حرارت 20 توں 25 ڈگری سینٹی گریڈ ہووے اتھاں ودھ پیداوار ملدی اے ، زیتون دے ٻوٹے تپدے صحرا توں گھن تے برف پوش پہاڑی چوٹیاں تئیں رادھے ونڄ سڳدن ۔ زیتون دے ٻوٹیں دے پھل 3توں 4 سال بعد آوݨ شروع تھی ویندے جݙاں جو تجارتی پیمانے تے پیداوار چھیویں سال ملݨ شروع تھیندی اے ، ایندی چنڳی قسم دی اوسط پیداوار 50 توں 60 مݨ فی ایکڑ تئیں ریکارڈ کیتی ڳئی اے ۔ساریں توں اہم ڳالھ اے ہے جو زیتون دی کاشت ݙوجھیاں فصلاں دی کاشت کوں وی متاثر نی کریندیاں ۔
وزیر اعظم عمران خان آکھیے جو موجودہ حکومت زیتون دا انقلاب گھن تے آندی پئی اے ، صرف زیتون دی کاشت تے ہی توجہ ݙیو تاں نہ صرف درآمد تے چاتے وںڄݨ آلے ارباں روپے بچائے ونڄ سڳدن بلکہ اساں آپݨی ضرورت توں ودھ زیتون کوں بر آمد کرتے ارباں ڈالرز کما وی سڳدوں ۔ ایں حوالے نال تقریب توں خطاب کریندے ہوئیں وزیراعظم عمران خان آکھیا ہئی جو اساکوں اوکھ اے ہے جو اساں خوردنی تیل درآمد کریندوں ، اساں ایں ویلھے ترائے ارب ڈالر دا خوردنی تیل درآمد کریندے پیوں ایہا وجہ اے جو اساݙے ملک اچ گھیو مہانگا تھی ویندے ۔انہاں آکھیے جو اساکوں زیتون دی کاشت تے وی توجہ ݙیوݨی چاہیدی اے ،دریائے سندھ دے مغربی علاقیں اچ مینھ گھٹ وسدے ،فصلاں نی ڄمدیاں ، ایں کیتے اے زیتون رہاوݨ کیتے ٻہوں چنڳی جاہ اے ایندے توں انڄ بلین ٹرین منصوبہ اچ وی زیتون دی کاشت تے ودھ ساری توجہ ݙیسوں ۔
ایں ویلھے ملک دے مختلف علاقیں اچ 27ہزار ہیکٹر رقبہ تے زیتون کاشت کیتا ڳئے تاں جو زیتون دے زیر کاشت رقبہ کوں 70ہزار ہیکٹر توں ودھایا ویسی ، گزریل سال کاشتکاراں کوں زیتون دی شجرکاری کیتے 5لکھ 50ہزار ٻوٹے ݙتے ڳئے ہن ، 23-2022تئیں مزید 50ہزار ہیکٹر رقبہ تے زیتون دے ٻوٹے رادھے ویدن تے اڄوکی شجرکاری مہم اچ زیتون دے 23 لکھ نویں ٻوٹے لاتے ویسن ۔ زرعی ماہرین ملک دے مختلف علاقیں دی نشاندہی کیتی اے جتھاں زیتون دی کاروباری بنیاداں تے کاشت کیتی ونڄ سڳدی اے ۔ انھاں آکھیے جو زیتون دی شجرکاری دے ودھارے کیتے پبلک۔ پرائیویٹ شراکت داری دے تحت ملک دے مختلف حصیں اچ زیتون دے ٻوٹیں دیاں ݙاہ نرسریاں وی قائم کیتی ڳئن اتے موسم خزاں دی اڄوکی شجر کاری مہم دے دوران انہاں نرسریاں توں ہک ملین ٻوٹے مل ڳھدے ویسن جیڑھے جو فیڈرل سیڈ رجسٹریشن اینڈ سرٹیفیکیشن اتھارٹی توں باقاعدہ منظور شدہ ہوسن ، ملک اچ زیتون دی پیداوار مسلسل ودھارے دا رحجان اے اتے توقع اے جو اڄوکے سیزن اچ قومی پیداوار 11ہزار ٹن توں ودھ ویسی جیں توں زیتون دے تیل دی پیداوار وی ودھ ویسی۔
جے پاکستان دے مختلف علاقیں دے موسمی حالات تے نوعیت کوں ݙٹھا وںڄے سندھ دریا دے نیڑے علاقے ،خیبر پختونخواہ اتے اسلام آباد زیتون دی کاشت کیتے بہترین ہن جݙاں جو خطہ پوٹھوار کوں زیتون دی کاشت کیتے ٻہوں موزوں علاقہ سمجھیا ویندے ۔
اڄوکے سال خطہ پوٹھوار زیتون دی کاشت دی حوصلہ افزائی کیتے کاشتکاراں کوں زیتون دے 12لکھ 10ہزار ٻوٹے مخت ݙتے ڳئن اتے انہاں کوں زیتون دا تیل کشید کرݨ دی سہولت وی ݙتی ڳئی اے جݙاں جو خطہ پوٹھوار اچ زیتون اتے ٻئے ہائی ویلیو کراپس دی کاشت کوں مزید کامیاب بݨاوݨ کیتے مربوط حکمت عملی توں کم کرݨ دی لوڑھ تے وی زور ݙتا ڳئے ۔ سیکرٹری زراعت پنجاب اسد رحمان گیلانی آکھیے جو ملکی خوردنی تیل دیاں ضرورتاں کوں پورا کرݨ کیتے زیتون دے باغباناں کوں مزید سہولتاں ݙیوݨ کوں یقینی بݨایا ویسی تاں جو او ملکی خوردنی تیل دی پیداوار کوں ودھاوݨ اچ ودھ چڑھ کراہیں حصہ گھنن ۔ھک اجلاس اچ انہاں آکھیے جوزرعی سائنسداناں کوں زیتون اتے ٻئے ہائی ویلیوفصلات دی نویں قسم متعارف کراوݨ کیتے تحقیقی عمل کوں مزید تکھا کرݨا ہوسی ۔انہاں آکھیے جو خطہ پوٹھوار مختلف پھلاں دی کاشت کیتے ٻہوں موزوں اے اتے این حوالے نال کاشتکاراں دی مزید تکنیکی رہنمائیویلھے دی اہم لوڑھ اے ۔
پاکستان زرعی تحقیقی کونسل (پی اے آرسی) ملک دے مختلف علاقیں اچ زیتون دی پیداوار ودھاوݨ تے گھٹ لاڳت تے مبنی کاشتکاری دے ودھارے تے توجہ ݙتی ہوئی اے تے ایں سلسلے اچ متنوع منصوبے تے کم جاری اے ۔ایں ضمن اچ پاکستان زرعی تحقیقی کونسل (پی اے آر سی) دے نیشنل پراجیکٹ ڈائریکٹر زیتون ڈاکٹر محمد طارق آکھیے جو اللہ تعالیٰ اساݙے ملک کوں ودھ ساریاں نعمتاں ݙتن اتے ملک اچ ایجھی وافر زمین موجود اے جتھاں زیتون کاشت کیتی ونڄ سڳدی اے ، ایندے توں انج جنگلی زیتون دی پیوند کاری کرتے وی پیداوار حاصل کر سڳدوں ۔ اے وفاقی حکومت دا ہک دانشمدانہ فیصلہ اے جو ملک اچ زیتون دی کاشت کوں وݙے پیمانے تے ودھارا ݙتا ونڄے تے تے ایندے نال نہ صرف قیمتی زرمبادلہ دی بچٹ تھیسی بلکہ دیہاتی معشیت کوں وی بہتر بݨایا ونڄ سڳسی ۔ روزگار دے موقع وی ودھائے ونڄ سڳدن ۔
ملک اچ زیتون رہاوݨ دے ودھارے کیتے حکومت دی سطح تے مساعی اتے اقدامات دے نال نال نجی شعبہ وی اپݨا فعال کردار ادا کریندا پئے ۔ ایں ضمن اچ النور زرعی فارمز کلرکہار، چکوال دے جنرل منیجر محمد عزیر ملک خطہ پوٹھوار اچ زیتون دی کاشت بارے آکھیے جو اساݙا فارم 200 ایکڑ تے مشتمل اے اتے ایندے اچ 40 توں 50 ایکڑ رقبے تے زیتون کاشت کیتی ڳئی اے ، خطہ پوٹھوہار اچ حکومت دے تعاون نال ایں فارم کوں اساں اڳوں تے ودھیندے پیوں ، اتھاں زیتون دے پلانٹس دی مجموعی تعداد تقریباً ست ہزار دی اے ے ہے اور اتے انہاں اچ ہک سال توں گھن تے پنج سال تئیں دے ٻوٹے شامل ہن ۔”اے پی پی” نال ڳالھ مہاڑ کریندے ہوئیں انہاں آکھیے جو چوتھے سال تے پنجویں سال دے زیتون دے ٻوٹیں توں پیداوار شروع تھی ڳئی اے ۔انہاں آکھیے جو وزیراعظم زیتون دی کاشت کوں ٻہوں ودھ ترجیح ݙیندے پئن ، پاکستان اچ زیتون دی کاشت دا منصوبہ ٻہوں چنڳاں اے ، ایندے نال ملک دے کافی زرمبادلہ دی بچت کیتی ونڄ سڳدی اے کیوں جو اساݙے ملک دے اندر زیتون کاشت کرتے خوردنی تیل دی پیداوار کوں ودھا سڳدوں۔
پنجاب اچ خطہ پوٹھوار سودھے ٻئے علاقیں دے علاوہ صوبہ خیبر پختونخوا اتے بلوچستان،اچ زیتون دی وسیع رقبہ تے کاشت کیتے اقدامات کیتے ویندے پئن جݙاں جو سندھ اتے گلگت بلتستان اچ وی زیتون دی پیداوار دی ٻہوں گنجائش موجود اے ۔زیتون دی کاشت اچ ودھارے دے نال نال مختلف علاقیں اچ پراسیسنگ پلانٹس دے قیام تے وی توجہ ݙتی ویندی پئی اے تے پنجاب و بلوچستان دی حکومتاں پہلے ہی مختلف علاقیں اچ ترائے پلانٹس قائم کر ݙتن جݙاں جو نجی شعبہ وی ایں حوالے نال سرمایہ کاری اچ دلچسپی رکھیندا پئے ایندے علاوہ حکومت وی ایندی بھر پور حوصلہ افزائی کریندی پئی اے تاں جو زیتون دی پیداوار اتے ایندے کشید دے عمل کوں جدید بنیاداں تے ودھارا ݙتا ونڄ سڳے ۔زرعی و اقتصادی ماہرین توقع رکھیندن جو پاکستان اچ زیتون دی کاشت اچ ودھارے دے رجحان اتے خصوصی اقدامات دی بدولت مستقبل اچ مقامی طلب پوری تھیوݨ دے علاوہ ودھیک پیداوار دے ذریعے قیمتی زرمبادلہ نہ صرف بچایا بلکہ کمایا وی ونڄ سڳسی ۔
